محمد جواد عزتی وظیفهخواه، شفافیت در تخصیص کمکهای مردمی را کلید اصلی اعتماد دانست و تأکید کرد که اصلیترین سرمایه سازمان، «داوطلبان» هستند. او ضمن تشریح جزئیات پویشها و طرح های مختلف، از برنامههای سازمان برای توسعه شبکه مجمع خیرین در خارج از کشور و جذب یک میلیون داوطلب جدید تا پایان سال خبر داد.
وظایف اصلی
رئیس سازمان داوطلبان هلال احمر، از مأموریت اصلی این سازمان میگوید: «سازمان داوطلبان در جمعیت هلال احمر چند وظیفه اساسی دارد. اول از همه تأمین نیروی انسانی داوطلب برای اجرای مأموریتهای مختلف جمعیت است. دوم، و شاید مهمتر از آن، تأمین منابع مالی از طریق خیرین و نهادهایی است که میتوانند برای حمایت از فعالیتهای داوطلبانه منابع جذب کنند. وظیفه بعدی ما جمعآوری کمکهای مردمی است؛ چه نقدی و چه غیرنقدی، برای حمایت از مردمیکه در حوادث طبیعی یا سوانح دچار آسیب میشوند. البته این حمایتها محدود به زمان بحران نیست. در طول سال، نیازمندان جامعه هم مورد حمایت داوطلبان قرار میگیرند. ممکن است شرایط بحرانی نباشد، اما خانوادههایی درگیر مشکلات اقتصادی و اجتماعیاند که ما مأموریت داریم به آنها کمک کنیم.»
وظیفه دیگری که عزتی به آن اشاره میکند، مربوط به حمایتهای فرامرزی است: «علاوه بر کمک به مردم کشورمان، ما مأموریت داریم در مواقعی که دیگر کشورها دچار سانحه یا بحران میشوند، از طریق داوطلبان، کمکهای مردمی را جمعآوری و برای آن ملتها ارسال کنیم.»
او سپس از خدمات حمایتی ویژه نیز سخن میگوید: «یکی از فعالیتهای ویژه سازمان، ارائه خدمات حمایتی به نیازمندان و آسیبدیدگان از موضوعات اجتماعی متعدد است. این خدمات شامل حضور داوطلبان در طرحهای مختلف، پویشهای ملی و منطقهای، و اقدامهای درمانی و حمایتی است که در قالب برنامههای سازمان اجرا میشود.»
تفاوت مأموریت های سازمان با دیگر نهادهای حمایتی
عزتی درباره جایگاه سازمان داوطلبان نسبت به مجموعههایی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره)، سازمان بهزیستی و گروههای جهادی فعال در عرصه خدمات اجتماعی چنین توضیح میدهد: «ما هیچ موازیکاری با این مجموعهها نداریم. تفاوت اصلی ما در ماهیت مأموریتمان است. کمیته امداد و سازمان بهزیستی براساس قانون و سامانههای مشخص عمل میکنند و افراد را با کد ملی و بر اساس دهکهای معیشتی تحت پوشش دارند. این یعنی حمایتهایشان شامل مددجویان رسمی آن مجموعههاست. اما ما مأموریت متفاوتی داریم. در لحظهی وقوع بحران، مثل زلزله، سیل یا هر سانحه، تمام افرادی که دچار آسیب شدهاند، بدون هیچ تفکیکی، برای ما نیازمند تلقی میشوند. ما موظفیم فوراً به آنها خدمترسانی کنیم، چه تحت پوشش باشند، چه نباشند. این همان خط افتراق میان سازمان داوطلبان و سایر نهادهای حمایتی است.»
شمار عظیم داوطلبان و نیروی فعال در میدان
رئیس سازمان داوطلبان در ادامه، تصویری از گستردگی این نیروهای مردمی ارائه داد: «جمعیت هلال احمر اکنون بیش از سه میلیون و سیصد و شصت هزار نفر عضو داوطلب دارد که از این میان، بیش از یک میلیون و صد نفر عضو سازمان داوطلبان هستند.»
او توضیح میدهد که تعریف داوطلب در هلال احمر، وابسته به گروه سنی است: «افراد زیر ۳۵ سال عضو سازمان جوانان محسوب میشوند و بالای ۳۵ سال در سازمان داوطلبان فعالیت دارند. داوطلبان ما با هر شغل، هر دیدگاه، مذهب و از هر صنفی در شهرهای مختلف کشور فعالیت میکنند. تنها در سال جاری، بیش از ۵۸۰ هزار نفر از این داوطلبان در فعالیتهای مختلف، پویشها و طرحهای خدمترسانی مشارکت داشتهاند.»
او تأکید میکند ارتباط با داوطلبان بسته به نوع فعالیتها و فراخوانها متفاوت است: «مثلاً در برنامههای کاروان سلامت، ما با پزشکان و پرستاران بهصورت مستقیم در ارتباط هستیم. فراخوان میدهیم، آنها در منطقه حضور پیدا میکنند و خدمات پزشکی کاملاً داوطلبانه و رایگان ارائه میدهند.»
نمونهای از فداکاری در میدان خدمت
در ادامه، عزتی وظیفهخواه به خاطرهای اشاره میکند که روح داوطلبانه را به زیبایی به تصویر میکشد: «در ایام جنگ ۱۲ روزه، یکی از سایتهایی که مورد اصابت قرار گرفته بود، چند پیکر زیر آوار مانده بودند. رانندگان لودر و کامیون ما که داوطلب بودند، بیوقفه کار میکردند تا اجساد را بیرون بیاورند. یکی از رانندگان، اهل اهواز، وقتی تماس گرفتیم فوراً بلیط گرفت و خودش را رساند. بدون استراحت، ۲۴ ساعت کار کرد و گفت “دیگه دست و پام میلرزه از بس نخوابیدم”. بعد از او، راننده قبلی که کمی استراحت کرده بود، جایگزین شد تا کار ادامه پیدا کند.»
همه پای کارند
او تأکید دارد که این روحیه فقط مختص رانندگان نیست: «در هر بحران، از اصناف مختلف داوطلب داریم. از فروشندگان لوازم خانگی گرفته تا صاحبان شرکتها، پزشکان، مهندسان، روحانیون، هنرمندان؛ همه در مواقع نیاز تماس میگیرند و اعلام آمادگی میکنند. همین چند وقت پیش در زمان جنگ 12 روزه، تعدادی از خیرین و فروشندگان لوازم خانگی تماس گرفتند و گفتند میخواهند اقلام و کالاهایی را برای ارسال به مناطق آسیبدیده اهدا کنند. این همان معنای واقعی “داوطلبی” است؛ حضور قلبی، فداکاری بیچشمداشت.»
رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر تأکید میکند که این سازمان حلقهی وصل میان مردم و نیازمندان است، نه فقط در زمان بحران، بلکه در لحظههای آرامش: «داوطلبان ما سرمایه اجتماعی کشورند. نه برای شهرت، نه برای منفعت، بلکه برای حس انساندوستی و مسئولیت اجتماعی آمدهاند. هرکجا مردم نیاز دارند، داوطلبان ما حاضرند.»
عزتی در ادامه صحبت هایش به پویش “نذر خدمت”، حضور خیرین و گستره فعالیتهای ملی و فراملی سازمان داوطلبان اشاره میکند و میگوید: «یکی از گروههای پررنگ و تأثیرگذار در کار ما، خیرین هستند. شاید بعد از دوران کرونا این روحیه خیرخواهی میان مردم و خیرین چندین برابر شده باشد؛ همتشان بلندتر، دایره فعالیتشان گستردهتر و ارتباطشان با ما صمیمیتر. در سازمان داوطلبان، سعی کردهایم این ظرفیت بزرگ را به شکل سازمانیافته به کار بگیریم. یعنی خیرینی که در کشور فعالاند، در قالب طرحها و پویشهای عامالمنفعه با ما همراه شوند. یکی از مهمترین آنها، پویش “نذر خدمت” است که اکنون هشت سال از عمرش میگذرد. این طرح با محوریت خیرین و داوطلبان در حوزههای مختلف اجتماعی فعالیت دارد و حضور حامیان مردمی در آن کاملاً پررنگ است.»
حس همدلی و اعتماد دوچندان
او درباره فلسفه و ساختار طرح توضیح میدهد: «نذر خدمت در طول این هشت سال تبدیل شده به یک برنامه چندبعدی و مردمی. در سال جاری، این پویش در ۲۱ استان، ۳۹ شهرستان و ۸۰ روستا اجرا شده یا در حال اجراست. در هر منطقه که تیمها مستقر میشوند، چهار نوع خدمت اصلی به مردم ارائه میشود: خدمات آموزشی و توانمندسازی؛ حوزه معیشت و کارآفرینی؛ خدمات پزشکی از طریق کاروان سلامت و اقدامات زیستمحیطی و آبرسانی است. مناطق هدف، پیش از اجرای طرح توسط تیمهای شناسایی ارزیابی میشوند تا نیازهای هر منطقه دقیقاً مشخص شود. بعد از آن خیرین وارد میدان میشوند. جالب اینجاست که محور کار با خود خیرین است. یعنی آنها نه تنها حامی مالیاند، بلکه شخصاً در اجرای طرح حضور پیدا میکنند، در کنار مردم هستند، نیاز را لمس میکنند و از نزدیک میبینند که خدمتشان چهطور به نتیجه میرسد. این را مردم آن منطقه هم تأیید کردهاند؛ میگویند وقتی خیرین میآیند، حس همدلی و اعتماد دوچندان میشود.»
بدون چشم داشت
او به خاطرهای اشاره میکند: «سال گذشته یکی از خیرین به ما گفت میتواند حدود سه یا چهار میلیارد تومان در یکی از مناطق محروم هزینه کند. بعد از اینکه به همراه تیم ما به آن منطقه رفت و از نزدیک با شرایط مردم مواجه شد، تحت تأثیر قرار گرفت. همانجا اعلام کرد که برای سال آینده ده میلیارد تومان دیگر برای تکمیل آبرسانی منطقه کمک خواهد کرد. وقتی از او پرسیدیم آیا خواستهای دارد یا شرطی گذاشته، فقط گفت: “من را هرگز فراموش نکنید، وقتی پروژه تمام شد، خبرم کنید تا باز کنار شما باشم.” این انسانها سرمایههای اخلاقی جامعه ما هستند. چنین رفتارهایی را زیاد میبینیم؛ خیرینی که بدون چشمداشت و با خلوص نیت میآیند برای مردم کار میکنند.»
محبت مردم مرز نمیشناسد
در بخش دیگری از این گفتوگو، عزتی به کمکهای مردمیبرای جبهه مقاومت و کشورهای آسیبدیده مانند فلسطین و لبنان اشاره میکند: «ما در سازمان داوطلبان کاملاً متعهد به نیت خیرین هستیم و نسبت به نیت آنها صیانت میکنیم. برای همین، هر کشور یا مأموریتی شماره حساب اختصاصی خودش را دارد. مثلاً حساب مربوط به غزه متفاوت از حساب مربوط به لبنان یا یمن است. کمکها دقیقاً در همان مسیر و با همان نیت خیرین هزینه میشود، و ما اخلاقاً و شرعاً مکلفیم این تفکیک را رعایت کنیم. درست است که در داخل کشور نیاز زیاد داریم، اما باید توجه داشت که این منابع از سوی مردم به صورت مشخص و با نیت کمک به جبهه مقاومت یا دیگر کشورها جمع میشود. همان مردمیکه برای غزه یا لبنان کمک میکنند، اغلب همانهایی هستند که برای داخل کشور هم یاری میفرستند. وقتی زلزله افغانستان اتفاق افتاد، پویشی با عنوان کیش مهر داشتیم که مردم ایران کمک کردند تا اقلام مورد نیاز مردم افغانستان تأمین شود. حتی دیدیم خانوادههایی که خودشان شرایط مالی خیلی سختی دارند، آمدند و طلا یا حلقه ازدواجشان را اهدا کردند تا به دست آسیبدیدگان برسد. این خلوص نیت در مردم ما بینظیر است. نکته زیبا این است که همان مردم، وقتی فراخوانی داخلی اعلام میشود — مثلاً برای تأمین بستههای معیشتی یا لوازمالتحریر دانشآموزان محروم — باز هم همانها هستند که میآیند. فقط در سال جاری، با کمک همین مردم، بیش از 150 هزار بسته لوازمالتحریر آماده شد که حدود ۵۰ درصدشان شامل کیف و کفش بود؛ همه با پول مردمیکه دلشان برای کودکان کشورشان میتپد. این مردم همانهایی هستند که هم در روزهای سخت فلسطین دعا میکنند، هم در روزهای آغاز سال تحصیلی برای بچههای ایرانی کیف و کفش میفرستند. محبتشان مرزی نمیشناسد. امسال مجموعاً 168 هزار و 886 بسته لوازمالتحریر توزیع شد.»
گروههای جهادی را جمع کردیم
رئیس سازمان داوطلبان از نحوه ارتباط با گروههای جهادی میگوید: «قبل از اینکه وارد سازمان داوطلبان شود، خودم سالها در گروههای جهادی مختلف فعالیت داشتم. مثلاً در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان دشتیاری، گروهی داریم به نام فرشتگان امید. آن موقع هیچ ارتباطی با هلال احمر نداشتیم، ولی خودمان شناسایی میکردیم، خودمان خدمت میدادیم. بیش از ۵۰۰ تا ۶۰۰ کودک در آن منطقه بودند که شناسنامه نداشتند! یعنی بچههایی از نوزاد تا نوجوان ۱۷ ساله که نمیتوانستند مدرسه بروند چون هویتی ثبت نشده داشتند. درد بزرگی بود. با کمک دادگستری منطقه و اداره تشخیص هویت، پیگیری کردیم، خانههاشان را بررسی کردند، ایرانی بودنشان محرز شد، و بالاخره همهشان “شناسنامهدار” شدند. لحظهای بود که هیچوقت فراموش نمیکنم؛ آن روزها فهمیدم کار جهادی یعنی چه.»
او با افتخار ادامه میدهد: «وقتی بعدها به جمعیت هلال احمر و سازمان داوطلبان آمدم، همان ایده در ذهنم بود: باید گروههای جهادی را جمع کنیم. ما مجموعههایی را که در آن مناطق کار میکردند، یکییکی شناسایی کردیم و شبکه بزرگی شکل گرفت. خوشبختانه الان ارتباط بسیار خوبی داریم و در حال گسترش هستیم. یکی از خواستههای ویژه دکتر کولیوند رئیس جمعیت هلال احمر هم همین بود که ارتباط با گروههای جهادی در سراسر کشور باید تقویت شود. درحال حاضر ما با حدود ۱۹ هزار گروه جهادی در ایران در ارتباطیم.»
از روزهای جنگ تا پویشهای خانه ات آباد و توانا
عزتی بار دیگر به روزهای سخت جنگ ۱۲روزه اشاره میکند: «بهمحض شروع جنگ، هیچکس نمیدانست چقدر طول میکشد. اما خیرین با عشق آمدند سراغ ما؛ میپرسیدند چه کمکی میتوانیم بکنیم. فقط بچههای امداد و نجات در میدان نبودند؛ خیرین هم پشت آنها ایستادند. یک جمع از بانوان داوطلب آمدند گفتند میخواهیم لباسهای امدادگرها را شب جمع کنیم، بشوییم و صبح اتوشده تحویل دهیم. پیش از آنکه کارشان شروع شود، شرکتها خودجوش پیشنهاد دادند ماشین لباسشویی، یخچال و تجهیزات بدهند؛ این حمایتها باعث شد مراکز امدادی مجهز شوند. بعد همان بانوان گفتند میخواهیم هندوانه برای امدادگرها تهیه کنیم! بعضیها هم آشپزخانه راه انداختند و برای نیروها غذا پختند. هر روز حلقه خدمترسانی گستردهتر میشد.»
پس از پایان جنگ، خیرین باز هم کنار مردم ماندند: «وقتی جنگ تمام شد، گروههای مختلف گفتند میخواهیم خانههایی را که آسیب دیدهاند بازسازی کنیم. دولت و شهرداری مسئولیت ساخت را پذیرفتند. ما نیز برای همیاری، پویش خانه ات آباد را راه انداختیم تا کمکها دقیقاً به دست مجریان بازسازی برسد. همچنین بهعنوان پاسخ به آسیبدیدگان نظامی و غیرنظامیکه دچار نقص عضو شده بودند، پویش توانا راه اندازی شد؛ با هدف تأمین تمام هزینههای مربوط به اندام مصنوعی برای این عزیزان. این یکی از پویشهای ویژه و عمیق ما بود.»
چشمانداز آینده؛ داوطلبی نو و جهانی
وقتی صحبت از آینده میشود، عزتی از برنامههای تحولی میگوید: ««ما در این سازمان، سیاستهای تحولی را پایهریزی کردیم تا فرهنگ خدمترسانی در جمعیت هلال احمر، از یک امر مقطعی به یک نهاد کاملاً منسجم و فناورانه تبدیل شود. مسیری که افق آن، دستیابی به شبکه وسیع داوطلبان با مخاطب ۲۰ میلیونی تعیینشده از سوی رهبری است. نخست، توسعه و استراتژی جامع جذب، نگهداشت و توانمندسازی داوطلبان در دستور کار اصلی قرار دارد؛ چرا که داوطلب، فارغ از هر منبع مالی، سرمایه اصلی سازمان است، دوم، سازمان به دنبال «ارتقای مستمر کیفیت و تنوع برنامههای آموزشی» است تا داوطلبان به مهارتهای تخصصی و عمومی متناسب با نیازهای روز جامعه مجهز شوند، سوم، توجه ویژه و ارج نهادن به خیرین؛ هدف این است که دیگر هیچ خیری پس از یک بار کمک، به دلیل قطع ارتباط، از چرخه تعامل خارج نشود و انگیزه او برای تداوم کمک حفظ شود. چهارم، سازمان خود را به دامن فناوریهای نوین سپرده است. گروههای حوزه فناورانه اکنون در حال ارائه ایدههای نوآورانه هستند تا فرآیندهای مدیریت داوطلبانه متحول شوند، پنجم، ترویج و نهادینه سازی عمیق فرهنگ داوطلبی از طریق کمپینهای آگاهیبخش، با هدف نهایی افزایش دامنه مخاطبان به ۲۰ میلیون نفر صورت میپذیرد.»
او همچنین از برنامههای بینالمللی نیز سخن میگوید: «یکی از هدفهای بزرگ ما راهاندازی مجمع خیرین خارج از کشور است. با برخی خیرین ایرانی مقیم امارات مذاکرات اولیه داشتهایم تا این شبکه را شکل دهیم. انشاءالله به زودی اولین مجمع خیرین برونمرزی را برگزار خواهیم کرد.»
عزتی در مورد جوانان نیز تأکید میکند: «برای جذب داوطلبان نوجوان و جوان، برنامه را به سمت مدارس، اصناف، مساجد و انجمنهای اولیا و مربیان بردهایم تا فرهنگی پایدار شکل گیرد. هدفگذاری امسال جذب یکمیلیون داوطلب جدید است، و ما اعتقاد داریم که قابل تحقق است.»