به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال‌احمر؛ اخبار دروغ و شایعه می‌توانند زندگی اجتماعی را مختل کنند، زمانی که در اپلیکیشن‌ها منتشر می‌شوند و تبدیل به یک خبر واقعی می‌‎شود به همین دلیل است که لزوم دانش تشخیص خبر راست از دروغ مهم است، آن قدر مهم که یکی از روزهای هفته سلامت، امروز روز پنج‎شنبه، به همین نام، به نام سلامت و رسانه نام‌گذاری شده است.

حتما برایتان پیش آمده است، خبر و یا گزارشی را در سایت خبری یا یکی از شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید و آن خبر را بلافاصله برای اعضای خانواده یا دوستانتان فرستاده‌اید. شما یکی از حلقه‌های میلیونی ارسال خبر در شبکه‌های مجازی هستید، اما تا به امروز، درباره راست و دروغ بودن و یا منبع خبر و گزارشی که ارسال می‌کنید، فکر کرده‌اید؟ هر روز بسیاری از مردم، قربانی اخبار دروغ می‌شوند؛ اما راهکارهایی برای تشخیص خبر راست و شایعه وجود دارد.

خبری که زاییده تخیل و قصد و غرض است

مثل سواد خواندن و نوشتن می‌ماند، این که فردی سواد رسانه‌ای داشته باشد و بتواند، با همین مهارت، تشخیص دهد خبری راست و یا دروغ است. اخبار دروغ و یا شایعه اما دو هدف دارند؛ یا مطالبی غیرواقعی برای ترویج باور اشتباه، خرید محصولی خاص و یا افزایش بازدید از یک وب‌سایت، منتشر می‌شود. برخی از اخبار و گزارش‌ها هم، اخبار و مطالبی‌اند که تا حدودی واقعی‌اند، اما کاملا درست نیستند؛ مثلا روزنامه‌نگاری در گزارشش فقط بخشی از گفته‌های یک سیاستمدار را نقل می‌کند و مخاطبان را به اشتباه می‌اندازد. این کار ممکن است عمدی و برای ترویج دیدگاهی خاص باشد و یا اینکه اشتباهی انجام شده باشد. این اخبار عموما توجه مخاطب را جلب می‌کنند و ممکن است به شایعه هم تبدیل شود.

تشخیص سره از ناسره

 تشخیص اخبار جعلی کاری طاقت‌فرسا و سخت و البته زمان‌بر است. برای انجام این کار اما روش‌هایی وجود دارد:

پرورش ظرفیت انتقادی

 اخبار جعلی، اغلب باورپذیرند، بنابراین شما ممکن است به راحتی، گرفتار آن خبر شوید. برخی از اخبار دروغین و یا شایعه، برای این منتشر می‌شوند که مردم را شگفت‌زده کنند. سعی کنید واکنش‌های هیجانی خود را در برابر چنین اخباری مهار کنید. در عوض به آنچه می‌بینید و می‌شنوید منطقی و نقادانه فکر کنید.

پرشگری خبری

 بعد از شنیدن هر خبری، از خود چند سوال بپرسید: چرا این خبر نوشته شده است؟ آیا هدف از انتشار این خبر متقاعد کردن مخاطب به قبول دیدگاه خاصی است؟ می‌خواهند محصول خاصی را به من بفروشند؟ سعی دارند مرا وادار کنند تا از وب‌سایت خاصی بازدید کنم؟ با شنیدن این خبر تحریک می‌شوم کاری را انجام بدهم که نویسنده خواسته است؟

بررسی منبع

 مهم است که شما بدانید، چه طور یک خبر جعلی را در فضای مجازی تشخیص دهید. اگر به خبری برخوردید که تا به حال اسم منبعش را نشنیده‌اید، کمی درباره آن تحقیق کنید. خبرنگاران و منابع خبری حرفه‌ای اصول خبرنویسی را می‌دانند و رزومه مشخصی دارند، بنابراین بعد از خواندن خبری در فضای مجازی و یا در نشریات، اول از همه، به منبع و نویسنده آن دقت کنید. بعد از این که خبری را خواندید، بررسی کنید آیا منابع دیگری هم آن خبر را منتشر کرده‌اند یا نه؟ دقت کنید که سایر منابع خبری درباره آن موضوع چه گفته‌اند. البته همیشه هم این‌طور نیست که تمام رسانه‌های منتشرکننده اخبار جعلی غیرمعتبر باشند، ممکن است بعضی از رسانه‌ها در دام شایعات افتاده باشند. برای اینکه از صحت ‌و سقم یک خبر مطمئن شوید، می‌توانید از آژانس‌های خبری معتبر استفاده کنید. این پایگاه‌های خبری معمولا از خبرنگاران حرفه‌ای و آموزش‌دیده استفاده می‌کنند. با وجود این، فراموش نکنید که هیچ‌کس کاملا بی‌طرف نیست و هر کسی ممکن است اشتباه کند. پس همیشه دنبال کشف حقیقت در منابع خبری مطمئن باشید.

بررسی شواهد

خبری معتبر است که ویژگی‌های خاصی داشته باشد، در خبر معتبر عموما، نقل‌ قول از کارشناسان، داده‌های نظرسنجی، آمار رسمی از منابع معتبر و گزارش‌های دقیق و تأییدشده از شاهدان عینی، وجود دارد؛ شما می‌توانید به خبری که این ویژگی‌ها را داشته باشد، اعتماد کنید.

عکس جعلی که مهم است

 امروز نرم‌افزارهای مدرن ویرایش عکس، این امکان را ایجاد کرده‌اند که تصاویر جعلی را شبیه به عکس‌های واقعی بسازنند. تحقیقات نشان می‌دهند که تنها نیمی از مردم قادر به تشخیص تصاویر جعلی‌اند. با وجود این، تصاویر جعلی نشانه‌هایی دارند، مثل سایه‌های عجیب روی تصویر یا لبه‌های ناهموار یک شکل، که شما با استناد از آن‌ها می‌توانید یک تصویر جعلی از تصویر غیر دروغ را تشخیص دهید. البته نباید فراموش کنید که ممکن است یک عکس کاملا واقعی باشد، اما در خبر اشتباهی استفاده شده باشد؛ مثلا ممکن است در خبری درباره زباله‌های ساحل یکی از دریاها از عکس ۱۰ سال پیش یا حتی عکس ساحل یک دریای دیگر استفاده شده باشد. برای بررسی منبع عکس‌های خبری و تغییرات آن‌ها می‌توانید از ابزارهایی مثل Google Reverse Image Search  استفاده کنید.

بررسی اخبار درست

 اخبار جعلی برای رشد تعصبات، آرزوها یا ترس‌هایتان منتشر می‌شوند؛ مثلا بعید است که برند محبوبتان میلیون‌ها لباس رایگان به مشتریانش هدیه بدهد. دقت کنید که بعضی از مطالبی که در رسانه‌ها می‌خوانید، ممکن است دروغ به نظر برسند، اما لزوما اخبار جعلی نیستند. ممکن است چیزی که می‌خوانید فقط مطلبی طنزآمیز باشد.

تشخیص خبر درست در اینترنت

 با توجه به گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تشخیص اخبار دروغین در این فضاها اهمیت زیادی دارد، برای این که در دام اخبار جعلی اینترنتی نیفتید، باید به چند نکته دقت کنید:

توجه به آدرس اینترنتی

 لازم است که آدرس وب‌سایت را بررسی کنید، اگر در آدرس وب‌سایتی، اشتباهات املایی در نام شرکت، پسوندهای عجیب و غریب مانند infonet و یا استفاده از دامنه offer به جای .com دیدید، این بدان معناست که این وب‎سایت‌ها جعلی‌اند.

توجه به حسن حرفه‎‌ای منبع خبری

 فرقی نمی‌کند اسم نویسنده یا ناشر خبر برایتان آشنا باشد یا نه؛ همیشه به شهرت و تجربه حرفه‌ای افراد توجه کنید. همیشه دقت کنید که نویسنده و ناشر مطلب متخصص آن موضوع هستند یا فقط گزارش و خبری را منتشر کردند تا به هدف خود برسند.

بررسی واقعی بودن وب‎سایت

 همیشه افرادی پیدا می‌شوند که اخبار جعلی را به‌ جای حقایق، منتشر کنند. بعضی افراد ممکن است، وب‌سایتی شبیه وب‌سایت‌های خبری و رسمی‌ بسازند تا معتبر به نظر برسند، بنابراین اگر مثلا خبری خواندید که چیزی را از سازمان جهانی بهداشت نقل کرده بود، حتما وب‌سایت این سازمان را بررسی کنید تا از صحت خبر مطمئن شوید.

اولین همیشه دقیق‌ترین نیست

 احتمالا برای رسیدن به یک خبر شما از موتورهای جست‌وجو استفاده می‌‎کنید، اما باید بدانید که اولین نتایجی که موتورهای جست‌وجو در اختیار شما قرار می‌دهند، همیشه دقیق‌ترین نیستند. اولین نتایج جست‌وجوی اینترنتی معمولا نتایجی هستند که با کلیدواژه جست‌وجوشده ارتباط بیشتری دارند.

بررسی منبع خبری

 فراموش نکنید که منبع هر خبری را بررسی کنید، حتی اگر صمیمی‌ترین دوستتان آن را برایتان فرستاده باشد. هر کسی ممکن است قبل از ارسال مطالب به دیگران فراموش کنند که صحت‌وسقم آن را بررسی کند؛ علاوه بر این، همیشه این را به خاطر داشته باشید که وب‌سایت‌های حرفه‌ای خبری در انتهای مطالبشان لینک منبع را درج می‌کنند. اگر در یک وب‌سایت یا شبکه اجتماعی، خبری بدون لینک منبع مشاهده کردید، حتما به واقعی‌بودن آن شک کنید.

خبر با نظر شخصی متفاوت است

اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به افراد این فرصت را می‌دهند که دیدگاه‌هایشان را منتشر کنند، بنابراین اگر مطلبی را در فضای آنلاین خواندید، به این دقت کنید که آیا نویسنده نظر شخصی‌اش را نوشته یا خبری را نقل کرده است؟ اگر در مقاله‌ای اطلاعات جدیدی خواندید، حتما درباره آن تحقیق کنید تا بفهمید از منبع خبری معتبری نقل شده یا فقط دیدگاه شخصی نویسنده است.