به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال‌احمر؛ گاز مونوکسیدکربن یک گاز نامرئی، بی‌رنگ و بی‌بو است و به همین دلیل، وجود آن در محیط احساس نمی‌شود و مانند دیگر دودها نیست که از روی رنگ دود یا بوی خاص آن متوجه انتشارش شویم و خودمان را نجات دهیم.
مرگ خاموش
اغلب وسایل موجود در خانه مانند بخاری گازی، شومینه، آبگرمکن، موتورخانه، اجاق خوراک‌پزی، پیک‌نیک و نیز خودروها قادر به تولید این گاز کشنده‌اند، به ویژه هنگامی‌که شعله و تهویه آنها به خوبی تنظیم نشده و به اصطلاح دچار بدسوزی (یا احتراق ناقص) شده باشند.
اگر این گاز خطرناک و مرگ‌بار توسط دودکش به درستی به خارج از محیط هدایت نشود و یا تهویه هوای مناسب وجود نداشته باشد، در محیط خانه منتشر می‌شود و همه یا بیشتر افرادی که در آن محیط، حضور دارند را مسموم می‌کند. در انتها، مرگ و آسیب های جبران ناپذیر متوجه افرادی است که این گاز را استنشاق می‌کنند. از آنجایی که این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بسیار سمی و کشنده است، مسمومیت منجر به مرگ آن، به «مرگ خاموش» مشهور شده است.
مهم‌ترین دلایل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن
- استفاده از دودکش‌های نامناسب
- عدم تهویه مناسب
- استفاده از بخاری بدون دودکش،
- عدم نصب کلاهک H روی دودکش و یا نصب نادرست آن
- استفاده از لوله‌های آکاردئونی یا خرطومی (فنری)
- بسته بودن تمام منافذ اتاق (عدم امکان تهویه مناسب)
- اتصال نادرست لوله بخاری، قرار دادن لوله بخاری در آب
- پایین بودن دودکش نسبت به حصار اطراف خود
- طول افقی زیاد دودکش (اگر ناچارا دودکش باید طول افقی داشته باشد، طبق مقررات ۳ برابر طول افقی باید طول عمودی داشته باشد تا مکش مناسب داشته باشد.)
- استفاده از دودکش‌های بدون عایق (عدم عایق‌کاری مناسب لوله، باعث سرد شدن لوله شده و موجب احتراق ناقص می‌شود و همچنین در طولانی مدت لوله‌ها را فرسوده می‌کند.)
- استفاده از خم‌های اضافه لوله برای دودکش
- مسدودشدن دودکش با نخاله ساختمان یا لانه پرندگان
نبایدهای دودکش
طبق مقررات، عبور دودکش از سقف کاذب، حمام، رختکن و سرویس‌های بهداشتی ممنوع است. چراکه خطر نشتی، فرسودگی و زنگ‌زدگی دودکش‌ها وجود دارد. رها کردن یا عبور دودکش از درز انقطاع بین ساختمان‌ها نیز ممنوع است؛ چون احتمال نشت گاز مونوکسیدکربن به دیگر واحدها و حتی ساختمان جانبی وجود دارد.
استفاده از بخاری بدون اتصال دودکش آن یا قرار دادن دودکش در ظرف آب به معنی مرگ است. به هیچ عنوان چنین کاری انجام ندهید. لوله دودکش باید به‌طور کامل به خارج از خانه و به هوای آزاد هدایت شود تا دود حاصل از احتراق وسایل گازسوز به‌کلی از محل خارج شود.
دودکش نباید کنار پنجره و کولر باشد. دقت داشته باشید به هیچ عنوان خروجی دودکش در کنار کولر و یا زیر پنجره نباشد، چرا که گازهای سمی مجددا وارد فضای خانه می‌شوند.
فضای حمام معمولا کوچک است و جریان هوای آن نیز بسیار محدود است. به همین خاطر از نصب هرگونه وسایل گرمایشی گازی، نفتی، منقلی، چوبی و آبگرمکن (حتی با وجود دودکش) در حمام خودداری کنید.
یکی از مهم‌ترین نکات نصب دودکش، توجه به جنس آن است؛ باید توجه داشت که نصب لوله‌های آکاردئونی (فنری) بسیار خطرناک است. نصب این لوله‌ها به نظر بسیار آسان است و شاید به همین دلیل، تمایل به استفاده از آنها هم زیاد است؛ اما این لوله‌ها خطرات بسیار مهمی‌به همراه دارد که در نتیجه، استفاده از آنها به‌عنوان دودکش ممنوع است. برخی از مهم‌ترین خطرات این نوع از لوله‌ها عبارت‌اند از:
- این لوله‌ها به خاطر جنس آلومینیومی دارای منافذ بسیار ریزی است که با این منافذ، امکان نشت گاز وجود دارد.
- طراحی این نوع از لوله‌ها، به گونه‌ای است که در مکش صحیح گازها اختلال ایجاد می‌کند.
- اتصال و چفت‌وبست آنها غیرممکن است، به آسانی جدا می‌شوند و خطر نشتی بسیار جدی است.
- به‌تدریج و با گذشت زمان به خاطر وزن لوله از جای خود حرکت می‌کند و باعث گازگرفتگی می‌شود.
- خطر بسته بودن تمام منافذ (عدم امکان تهویه مناسب) وجود دارد.
بایدهای نصب دودکش
- در فصل سرما باید علاوه بر جلوگیری از هدر رفت انرژی، تهویه هوای داخل فضای منزل و محل کار باید صورت گیرد.
- هرگاه در زمان روشن بودن و استفاده از وسایل گازسوز (بخاری، آبگرمکن، شومینه، پکیج، اجاق‌گاز و حتی موتورخانه مرکزی) احساس سنگینی هوا و سردرد و سرگیجه کردید، سریعاً در یا پنجره‌ها را باز کنید، از محیط خارج شوید و در صورت لزوم با اورژانس تماس بگیرید. پس از تعویض هوا وسایل گازسوز و سیستم گاز منزل را بررسی کنید.
- وسایل گازسوز باید سرویس دوره‌ای شوند.
- هر سال قبل از استفاده از بخاری، لوله دودکش را مورد بازبینی و وارسی قرار دهید و از بازبودن مسیر دودکش و مسدودنشدن آن توسط لانه پرندگان اطمینان حاصل کنید.
- راهکاری برای بهبود عملکرد دودکش
- افزایش ارتفاع دودکش مکش طبیعی، عایق کردن دودکش، کلاهک H
- ایجاد روزنه یا دریچه تأمین هوا در ساختمان
- بستن دریچه کولرها در واحد (درصورت نصب پشت بام)
- استفاده از محصولات گازسوز با دودکش‌های فن‌دار یا دوجداره فن‌دار
علائم و نشانه‌های مسمومیت
علائم و نشانه‌های مسمومیت با مونوکسیدکربن شبیه به بسیاری از دیگر مشکلات و ناراحتی‌هاست؛ بنابراین ممکن است به راحتی توسط فرد نادیده گرفته شوند و به همین دلیل جان انسان را تهدید کند. علت دیگری که مسمومیت با این گاز را بسیار خطرناک می‌کند، این است که حتی در غلظت‌های کم می‌تواند بینایی، قدرت تفکر و تصمیم‌گیری را مختل کند. سردرد، سرگیجه، تنفس دشوار، حالت تهوع و استفراغ، تغییر در وضعیت ذهنی فرد از نشانه‌های مسمومیت است، این علائم و نشانه‌ها در صورت ادامه و عدم درمان، منجر به بی‌هوشی و در نهایت مرگ فرد می‌شود.
کمک‌های اولیه مسمومیت گازی
با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید و فردی را که مشکوک به گازگرفتگی است، با احتیاط به فضای باز انتقال دهید.
یقه پیراهن و لباس‌های تنگ فرد مسموم را شل و باز کنید.
سطح هوشیاری فرد مسموم را بررسی کنید. برای این کار باید، با سر انگشتان هر دو دست خود بر روی سر شانه‌های او ضربه وارد کنید و با صدای بلند و رسا او را صدا بزنید.
اگر او فرد پاسخ نداد، درصورتی که قبلا با اورژانس ۱۱۵ تماس نگرفته‌اید، بلافاصله تماس بگیرید و درخواست کمک کنید.
راه هوایی فرد مسموم را باز کنید. بهتر است که راه هوایی او را، از وجود جسم خارجی بررسی کنید. لازم است که بررسی کنید که او تنفس طبیعی دارد و یا خیر.
در صورت عدم پاسخگویی فرد قربانی و عدم وجود تنفس، تنفس غیرطبیعی و یا تنفس غیر موثر، احیای قلبی ریوی با اولویت فشردن قفسه سینه را شروع کنید.
اگر فرد قربانی تنفس طبیعی و موثر دارد؛ اما پاسخ نمی‌دهد، او را به پهلو (وضعیت ریکاوری) قرار دهید.
اگر فرد قربانی هوشیار است و نفس می‌کشد، او را به تنفس عمیق در هوای پاک و آزاد تشویق کنید. تنفس باید به آرامی و بدون کنش‌های استرسی و هیجانی اتفاق بی‌افتد.
او را سریعا به مراکز درمانی مناسب انتقال دهید، چون حیات فرد قربانی به اکسیژن درمانی وابسته است.